Ana İçeriğe Atla

Doğal Dil İşleme (NLP) Nedir?

Doğal dil işleme (NLP), bilgisayarların insan dilini yorumlamasına, manipüle etmesine ve anlamasına izin veren teknolojidir. Günümüzde kuruluşlar; e-postalar, metin mesajları, sosyal medya haber akışları, videolar ve ses dosyaları gibi çeşitli iletişim kanallarından büyük hacimli ses ve metin verilerine sahiptir. Doğal dil işleme, eyleme geçirilebilir iş içgörüleri için bu verileri analiz etmede anahtardır. Kuruluşlar dil verilerinde gizlenen amacı veya duyguyu sınıflandırabilir, sıralayabilir, filtreleyebilir ve anlayabilir. Doğal dil işleme, yapay zeka destekli otomasyonun önemli bir özelliğidir ve gerçek zamanlı makine-insan iletişimini destekler.

NLP neden önemlidir?

Doğal dil işleme, insan iletişimi ile ilgili hemen hemen tüm modern otomasyon iş akışlarına entegre edilmiştir. Etkileşim kurduğunuz her sohbet robotu, çoğu yapay zeka aracı gibi doğal dil işleme ile güçlendirilmiştir. Dünya her zamankinden daha fazla yapılandırılmamış metin ve ses verisi ürettikçe, NLP, işletmelerin iletişimi rekabet avantajına dönüştürmesine olanak tanır.

Tarihçe

NLP, araştırmacıların ilk kez makine çevirisi üzerinde denemeler yaptığı 1950’lerde ortaya çıktı. İlk kilometre taşlarından biri, 1954 yılında Georgetown-IBM tarafından gerçekleştirilen ve 60 Rusça cümleyi otomatik olarak İngilizceye çeviren deneydi.

NLP teknolojileri, 1990’lar ve 2000’lerin başında spam filtreleme, doküman sınıflandırma ve temel sohbet botları gibi uygulamalarla popülerlik kazandı. Bununla birlikte, dönüm noktası 2010'larda derin öğrenme modellerinin yükselişiyle geldi. Veri dizilerini analiz etmek için sinir ağı mimarisini kullandılar ve daha büyük metin bloklarını analiz etmeyi mümkün kıldılar. Kuruluşlar e-postalarda, müşteri geri bildirimlerinde, destek biletlerinde ve sosyal medya gönderilerinde gömülü içgörülerin kilidini açmak için NLP'yi kullanabilir.

Yapay Zeka’da NLP

Üretken yapay zeka teknolojisi, doğal dil işlemede büyük bir atılım oldu. Yazılım artık yaratıcı bir şekilde yanıt verebilir ve işlemenin ötesine doğal dil üretimine geçebilir. NLP yeteneklerine sahip yapay zeka temsilcileri toplantıları özetleyebilir, e-posta taslağı hazırlayabilir ve konuşmaları gerçek zamanlı olarak çevirebilir.

İşletmeler için NLP kullanım örnekleri nelerdir?

Şirketler, aşağıdakiler gibi çeşitli otomatik görevler için doğal dil işlemeyi kullanır:

  • Büyük belgeleri işlemek, analiz etmek ve arşivlemek.
  • Müşteri geri bildirimlerini veya çağrı merkezi kayıtlarını analiz etmek
  • Otomatik müşteri hizmetleri için chatbotlar çalıştırmak
  • Kim, ne, ne zaman ve nerede gibi soruları yanıtlamak
  • Metinleri sınıflandırıp ayıklamak

İşletmeler, operasyonları verimli ve doğru bir şekilde basitleştirmek, otomatikleştirmek ve kolaylaştırmak için doğal dil işleme (NLP) yazılımını ve araçlarını kullanır. Bu kullanım örneklerinden bazılarını aşağıda bulabilirsiniz.

Hassas verilerin düzeltilmesi

Sigorta, hukuk ve sağlık sektörlerindeki işletmeler, tıbbi kayıtlar, finansal veriler ve özel veriler gibi büyük hacimli hassas belgeleri işler, sıralar ve alır. Şirketler, bunları manuel olarak incelemek yerine kimliği tanımlayabilecek bilgileri düzenlemek ve hassas verileri korumak için NLP teknolojisini kullanır. Örneğin Chisel AI, sigorta şirketlerinin Amazon Comprehend ile yapılandırılmamış belgelerden poliçe numaralarını, son kullanma tarihlerini ve diğer kişisel müşteri özelliklerini çıkarmasına yardımcı olur.

Müşteri ilişkileri

NLP teknolojileri, müşterilerle sohbet ederken chatbot'ların ve sesli botların insanlara daha çok benzemesini sağlar. İşletmeler, operasyon maliyetlerini minimumda tutarken müşteri hizmetleri kapasitesini ve kalitesini ölçeklendirmek için chatbot kullanır. Sohbet robotu yazılımı oluşturan PubNub, küresel müşterileri için yerelleştirilmiş sohbet işlevselliği tanıtmak için Amazon Comprehend'i kullanır. T-Mobile, NLP kullanarak müşterilerin kısa mesajlarındaki belirli anahtar kelimeleri belirler ve kişiselleştirilmiş öneriler sunar. Oklahoma State Üniversitesi, makine öğrenimi teknolojisini kullanarak öğrencilerin sorularını yanıtlamak için soru-cevap sohbet robotu çözümü kullanmaktadır.

İş analizi

Pazarlamacılar, müşterilerin bir şirketin ürün veya hizmetlerine karşı neler hissettiklerine dair bilgiye dayalı bir algı kazanmak için Amazon Comprehend ve Amazon Lex gibi NLP araçlarını kullanır. Belirli ifadeleri tarayarak müşterilerin ruh hâlini ve duygularını yazılı geri bildirimlerde ölçebilirler. Örneğin,Success KPI işletmelere duygu analizi konusunda odaklanacakları alanları belirlemelerine yardımcı olan ve çağrı analizlerinden eyleme dönüştürülebilir içgörüler elde etmeyi sağlayan doğal dil işleme çözümleri sunar.

Doğal dil işlemede kullanılan yaklaşımlar nelerdir?

Doğal dil işlemede (NLP) aşağıda genel yaklaşımlardan bazılarını kullanıyoruz.

Denetimli NLP

Denetimli NLP yöntemleri, yazılımı bir dizi etiketli veya bilinen girdi ve çıktı ile eğitir. Program, ilk önce büyük miktarda bilinen veriyi işler ve bilinmeyen herhangi bir girdiden doğru çıktının nasıl üretileceğini öğrenir. Örneğin şirketler, belgeleri belirli etiketlere göre kategorize etmek için NLP araçlarını eğitir.

Denetimsiz NLP

Denetimsiz NLP, etiketlenmemiş bir girdi beslendiğinde oluşan modeli tahmin etmek için istatistiksel bir dil modeli kullanır. Örneğin, kısa metin mesajlaşmadaki otomatik tamamlama (autocomplete) özelliği, kullanıcının yanıtını izleyerek cümleye uygun ve anlamlı kelimeler önerir. 

Doğal dil anlama

Doğal dil anlama (NLU), cümlelerin ardındaki anlamı analiz etmeye odaklanan bir NLP alt kümesidir. NLU, yazılımın farklı cümlelerde benzer anlamlar bulmasına veya farklı anlamlara sahip kelimeleri işlemesine olanak tanır.

Doğal dil üretimi

Doğal dil üretimi (NLG), insanların belirli anahtar kelimelere veya konulara dayalı olarak yaptığı gibi konuşma metinleri üretmeye odaklanır. Örneğin NLG özelliklerine sahip akıllı bir sohbet robotu, müşterilerle müşteri destek personelininkine benzer şekillerde sohbet edebilir.

NLP görevleri nelerdir?

Doğal dil işleme (NLP) teknikleri veya NLP görevleri, insan metinlerini ya da konuşmalarını bilgisayar programlarının kolayca anlayabileceği daha küçük parçalara ayırır. NLP'deki yaygın metin işleme ve analiz özellikleri aşağıda belirtilmiştir.

Konuşma parçası etiketleme

Bu, NLP yazılımının her kelimeyi bir cümlede isimler, fiiller, sıfatlar veya zarflar gibi bağlamsal kullanımlara göre etiketlediği bir süreçtir. Bilgisayarın kelimelerin birbirleriyle nasıl anlamlı ilişkiler oluşturduğunu anlamasına yardımcı olur.

Kelime anlamı çözümleme

Bazı kelimeler, farklı senaryolarda kullanıldığında farklı anlamlara sahip olabilir. Örneğin, "çay" kelimesi aşağıdaki cümlelerde farklı şeyler ifade eder:

  • Sabah kahvaltısında çay içmeyi severim.
  • Evin önünden akan çayın suyu çok soğuktu.

Kelime anlamı çözümleme ile NLP yazılımı, bir kelimenin amaçlanan anlamını, ya dil modelini eğiterek ya da sözlük tanımlarına başvurarak belirler.

Konuşma tanıma

Konuşma tanıma, ses verilerini metne dönüştürür. Süreç, kelimeleri daha küçük parçalara ayırmayı ve aksan, yuvarlayarak konuşma, tonlama ve günlük konuşmalarda kullanılan standart dışı dil bilgisini anlamayı içerir. Konuşma tanımanın önemli bir uygulaması, Amazon Transcribe gibi konuşmayı metne dönüştürme hizmetleri kullanarak yapılabilen deşifredir.

Makine çevirisi

Makine çevirisi yazılımı, bağlamsal doğruluğu muhafaza ederken metin veya konuşmayı bir dilden başka bir dile dönüştürmek için doğal dil işlemeyi kullanır. Makine çevirisini destekleyen AWS hizmeti Amazon Translate'tir.

Adlandırılmış varlık tanıma

Bu süreç; insanlar, yerler, etkinlikler, şirketler ve daha fazlası için benzersiz isimler tanımlar. NLP yazılımı, bir cümledeki farklı varlıklar arasındaki ilişkiyi belirlemek için adlandırılmış varlık tanımayı kullanır.

Aşağıdaki örneği düşünün: "Jane Fransa'ya tatile gitti ve kendisini yerel mutfaklarla şımarttı".

NLP yazılımı, "Jane" ve "Fransa" kelimelerini cümle içindeki özel varlıklar olarak seçer. Bu, farklı kelimelerin aynı varlığı tanımlayıp tanımlamadığını belirleyen eş referans çözümlemesi ile daha da geliştirilebilir. Yukarıdaki örnekte hem "Jane" hem de "kendisini” kelimeleri aynı kişiyi ifade etmektedir.

Duygu analizi

Duygu analizi, metinsel verilerle iletilen duyguyu yorumlamaya yönelik yapay zeka tabanlı bir yaklaşımdır. NLP yazılımı; memnuniyetsizlik, mutluluk, şüphe, pişmanlık ve başka gizli duygular gösteren kelimeler veya ifadeler için metni analiz eder.

NLP'deki teknolojiler nelerdir?

Doğal dil işleme (NLP), insan dilini işlemek için hesaplamalı dil bilim, tahmine dayalı yapay zeka ve derin öğrenme modellerini birleştirir.

Hesaplamalı dil bilim

Hesaplamalı dil bilim, insan dilini anlamak ve bilgisayarlar ve yazılım araçları kullanarak dil modelleri oluşturmak bilimidir. Araştırmacılar, makinelerin konuşma dilini anlamasına yardımcı olacak çerçeveler oluşturmak için söz dizimsel ve anlamsal analiz gibi hesaplamalı dil bilim yöntemlerini kullanır. Dil çeviricileri, metin seslendirme sentezleyicileri ve konuşma tanıma yazılımları gibi araçlar hesaplamalı dil bilime dayanır.

Öngörücü yapay zeka

Aynı zamanda makine öğrenimi veya derin öğrenme olarak da adlandırılan Öngörücü Yapay Zeka, belirli görevleri yerine getirebilmesi için bilgisayarı örnek verilerle eğiten bir teknolojidir. İnsan beynine benzeyecek şekilde yapılandırılan veri işleme düğümlerinden oluşan bir sinir ağı içerir. Derin öğrenme sayesinde bilgisayarlar, giriş verilerindeki karmaşık kalıpları tanır, sınıflandırır ve ilişkilendirir.

İnsan dilinde iğneleyici sözler, metaforlar, cümle yapısındaki çeşitliliklerin yanı sıra insanların öğrenmesinin yıllar aldığı dil bilgisi ve kullanım istisnaları gibi çeşitli özellikler vardır. Programcılar, NLP uygulamalarını bu özellikleri baştan tanımayı ve doğru şekilde anlamayı öğretmek için öngörücü yöntemleri kullanırlar.

Geleneksel sinir ağları, veri dizilerini işlemek için bir kodlayıcı/çözücü mimari deseni kullanır. Kodlayıcı, İngilizce bir cümle gibi tüm giriş veri dizisini okur ve işler, bunu kompakt bir matematiksel temsile dönüştürür. Bu temsil, girdinin özünü yakalayan bir özettir. Ardından, kod çözücü bu özeti alır ve adım adım çıktı dizisini oluşturur. Bu, başka bir dilde aynı cümle olabilir veya cümlenin amacı ve duygusu hakkında bilgiler içerebilir.

Üretken Yapay Zeka

Üretken yapay zeka teknolojisi, kendi kendine dikkat mekanizmasını içeren sinir ağları olan dönüştürücüler kullanır. Bu mekanizma, verileri sırayla işlemek yerine, modelin dizinin farklı kısımlarını aynı anda inceleyerek en önemli kısımları belirlemesini sağlar.

Öz dikkat sayesinde, dönüştürücüler daha büyük veri kümelerinden öğrenebilir ve çok büyük metinleri işleyebilir; bu metinlerde, çok geriden gelen bağlam, sonraki metnin anlamını etkiler.

NLP nasıl çalışır?

Genellikle NLP uygulaması; bulut veri ambarları, anketler, e-postalar veya dahili iş süreci uygulamaları gibi kaynaklardan yapılandırılmamış metin veya konuşma verilerini toplayıp hazırlayarak başlar.

Ön işleme

NLP yazılımı, çeşitli uygulamalar için verileri hazırlamak adına belirteçlere ayırma, kök ayırma, kök çözümleme ve etkisiz kelimelerin kaldırılması gibi ön işleme tekniklerini kullanır.

Bu tekniklerin bir açıklamasını burada bulabilirsiniz:

  • Belirteçlere ayırma, bir cümleyi kelime veya ifadelerden oluşan ayrı birimlerine ayırır.
  • Kök ayırma ve kök çözümleme, kelimeleri kök formlarına indirger. Örneğin bu süreçler, "başlarken" ifadesini "başla" köküne dönüştürür.
  • Etkisiz kelimelerin kaldırılması, bir cümleye önemli anlam katmayan "için" ve "ile" gibi kelimelerin kaldırılmasını sağlar.

Eğitim

Araştırmacılar, sağlanan metin bilgilerine dayalı belirli uygulamaları gerçekleştirmek adına NLP modellerini eğitmek için önceden işlenmiş verileri ve makine öğrenimini kullanırlar. NLP algoritmalarının eğitilmesi, algoritmaların doğruluklarını artırmak için yazılımı büyük veri örnekleriyle beslemeyi gerektirir.

Dağıtım ve çıkarım

Yapay zeka uzmanları daha sonra modeli dağıtır veya mevcut bir üretim ortamına entegre eder. NLP modeli, girdi alır ve modelin tasarlandığı belirli kullanım senaryosu için bir çıktı tahmin eder. NLP uygulamasını canlı veriler üzerinde çalıştırabilir ve gerekli çıktıyı elde edebilirsiniz.

AWS, NLP görevleriniz konusunda nasıl yardımcı olabilir?

AWS, her seviyedeki uzmanlığa sahip müşteriler için en geniş ve en eksiksiz yapay zeka hizmetleri setini sunar. Bu hizmetler kapsamlı bir veri kaynağı setine bağlıdır.

  • Amazon Comprehend, metindeki öngörüleri ve ilişkileri keşfetmeye yardımcı olur
  • Amazon Transcribe,  otomatik konuşma tanıma gerçekleştirir
  • Amazon Translate, düzinelerce dil çiftini destekleyerek metni akıcı bir şekilde çevirir
  • Amazon Polly, metni kulağa doğal gelen konuşmaya dönüştürür
  • Amazon Lex, müşterilerle etkileşim kuracak sohbet robotları oluşturmaya yardımcı olur
  • Amazon Kendra, kurumsal sistemlerde akıllı arama yaparak ihtiyaç duyulan içeriği hızlı bir şekilde bulur

Hemen birAWS hesabı oluşturarak NLP'yi kullanmaya başlayın.