Birlikte çalışabilirlik nedir?
Birlikte çalışabilirlik, uygulamaların ve sistemlerin coğrafi, politik veya organizasyonel sınırlardan bağımsız olarak güvenli ve otomatik olarak veri alışverişinde bulunma yeteneğidir. Kuruluşlar ve departmanlar arasında koordineli veri paylaşımı, araştırma ve geliştirmenin yanı sıra geliştirilmiş son kullanıcı deneyimi açısından birçok sektörde oldukça önemlidir. Birlikte çalışabilirlik, verilerin farklı sistemler arasında minimum insan müdahalesi ile aktarılmasını sağlayan standartları, protokolleri, teknolojileri ve mekanizmaları ifade eder. Farklı sistemlerin birbirleriyle iletişim kurmasına ve gerçek zamanlı olarak bilgi paylaşmasına olanak tanır. Birlikte çalışabilirlik çözümleri, veri silolarını azaltır ve kuruluşların sektörle uyumlu iletişim kurmasına yardımcı olur. Böylece verimliliğin yanı sıra hizmet kalitesi de artar.
Birlikte çalışabilirliğin avantajları nelerdir?
Birlikte çalışabilirlik, farklı sistemlerin belirli bir etki alanına özgü veriler hakkında ortak bir yaklaşım geliştirmelerini sağlar. Birlikte çalışabilirlik olmadan sistemler, ortak hedeflere ulaşmak için verileri yorumlayamaz ve kullanamaz. Örneğin doktorlar, ortak bir veri alışverişi çerçevesi yoksa hastanın sağlık kaydını güncellerken doğrudan MRI cihazlarından gelen görüntüleme verilerini kullanamazlar.
Kuruluşlar, mekanizmanın sağladığı çeşitli avantajlar sayesinde birlikte çalışabilen sistemleri uygulamaya koyar.
Veri yönetiminin kolaylaştırılması
Sistemlerin birlikte çalışabilirliği, bilginin sistem uyumsuzluğu veya insan süreçleri tarafından kesintiye uğratılmadan daha uyumlu bir şekilde yayılmasını sağlar. Kuruluşlar verileri daha iyi yönetebilir, izleyebilir ve koruyabilir.
Sistem yöneticileri, çeşitli parçalı veri işlem hatlarını işlemek yerine, veri erişimini ve hareketini tek bir platform üzerinden birleştirebilir. Bu sistem aynı zamanda, verilerin minimum dönüşüm geçirmesinden dolayı bilgi doğruluğunu da sağlar. Böylece birlikte çalışabilir sistemler bir kuruluşun veri hareketini düzenleme, kullanıcıları yönetme, veri gizliliğini koruma ve veri güvenliği düzenlemelerine uyma süreçlerini kolaylaştırır.
Üretkenliği artırın
Birlikte çalışabilirlik, farklı sistemler arasında zahmetsiz veri paylaşımı sağlayarak kuruluş verimliliğini artırır. Birlikte çalışabilirlik olmadan farklı sistemler, verileri ekstra veri işleme ve dönüştürme adımlarıyla paylaşır. Ekstra veri işleme düğümleri demek, daha yüksek hata olasılığı demektir. İster sistem ister insan kaynaklı olsun, yanlış veri, aşağı akış analiz uygulamalarının performansını etkiler.
Bunun yerine birlikte çalışabilirlik, tekrarlayan ve gereksiz verileri ortadan kaldırır, tüm tarafların doğru ve ilgili bilgilere zamanında erişmesini sağlar. Sistemler, veri işleme yükü minimum olacak şekilde gerçek zamanlı olarak çalışabilir.
Ölçeklenebilirliğin teşvik edilmesi
Veriler üzerinde birlikte çalışabilirlik, bir kuruluşun operasyonları genişletme ve dinamik pazar eğilimlerine uyum sağlama kapasitesini artırır. Birlikte çalışabilir sistemler sayesinde kuruluşlar, yapısal ve operasyonel yönden kısıtlanmaksızın geniş ölçekte veri paylaşabilir.
Örneğin üreticiler, aynı protokoller üzerinden iletişim kuran ve bunları anlayan farklı türde makineler ekleyerek üretim kapasitelerini artırmaktadır.
Maliyetleri azaltma
Birlikte çalışamayan sistemlerde, güvenilir ve doğru veri alışverişini sağlamak için birtakım ekstra adımlar uygulanmalıdır. Örneğin, veri alışverişi noktaları arasında verileri biçimlendiren ve dağıtan bir ara yazılımın kurulması gerekebilir.
Farklı yazılım bileşenlerinin kurulması ekstra geliştirme, işletme ve bakım maliyetlerini de beraberinde getirir. Bu nedenle kuruluşlar, süregelen masrafları azaltmak için birlikte çalışabilirliği daha iyi olan sistemlere geçmektedir.
Birlikte çalışabilirliğin kullanım alanları nelerdir?
Sistemlerin birlikte çalışabilirliği, kuruluşların kararlarını güçlendirmek ve operasyonel başarı elde etmek için veriler üzerinden analiz yaptıkları dijital olarak gelişen bir ortamda çok önemlidir. Sistem birlikte çalışabilirliğinin çeşitli sektörlerde sağladığı avantajlara da değinelim.
Sağlık hizmetleri
Sağlık kurumları, sağlık hizmeti verilerini toplamak, paylaşmak ve analiz etmek için birbirine bağlı tıbbi cihazları ve sağlık sistemlerini giderek daha fazla kullanıyor. Ağ bağlantılı bu sistemler, elektronik sağlık kayıtlarını, tıbbi sonuçları, sigorta taleplerini ve diğer tıbbi bilgileri farklı sağlık departmanları arasında paylaşmaktadır. Sağlık hizmetlerinde birlikte çalışabilirlik, sağlık çalışanlarının hızlı ve güvenilir verilerle hastalar için daha iyi sonuçlar elde etmek üzere iş birliği yapmasına imkân sağlar.
Devlet
Birlikte çalışabilirlik, resmî kurumların sundukları kamu hizmetlerini geliştirmek için benimsedikleri sürdürülebilir idari yaklaşımları desteklemektedir. Çeşitli bakanlıkların ve dairelerin e-Devlet veya benzer uygulamalar yoluyla veri odaklı politikaları hayata geçirmelerini sağlar. Ortak bir veri alışverişi çerçevesinin uygulanması, dil engellerinin aşılmasıyla devlet iş birliğini de geliştirir.
Kamu güvenliği
Emniyet güçleri, itfaiyeciler ve sağlık görevlileri dâhil acil müdahale ekipleri, acil durumlarda en iyi şekilde yardım sağlamak için zamanında ve doğru bilgiye ihtiyaç duyarlar. Farklı sistemlerle çalışmak yerine, kritik durumlarda yapılacak müdahaleleri koordine etmek için ortak verileri paylaşan ve anlayan sistemleri kullanırlar. Acil durumlarda, birlikte çalışabilir sistemlerin doğruluğu, uyumluluğu ve verimliliği, olaydan etkilenen kişinin güvenliği ve sağlığı için hayati önem taşır.
Savunma
Askerî kuvvetler, stratejik misyonları, eğitimi ve birimler arası iş birliğini desteklemek için birlikte çalışabilir sistemler kullanır. Askerî operasyonlar, istihbaratın komuta zinciri üzerinden hızlı ve doğru bir şekilde iletilmesini gerektirir. Müttefik ülkelerin silahlı kuvvetleri, birlikte çalışabilirliğin sağladığı ortak taktiksel istihbaratın yardımıyla ortak askerî tatbikatlara da ev sahipliği yapabilir.
Yazılım mühendisliği
Yazılım geliştiriciler, farklı programlama çerçeveleriyle geliştirilen yazılım uygulamalarının sorunsuz bir şekilde etkileşime girmesini sağlamak için birlikte çalışabilirlik ilkesinden yararlanırlar. Ekstra ara yazılım veya kodlama olmaksızın gerçek zamanlı veri alışverişi yapan yazılım veya mikro hizmetler geliştirebilirler. Birlikte çalışabilir yazılımlar sayesinde son kullanıcılarınız, günlük işlerini tek bir veri kaynağından yönetebilir.
Makine öğrenimi
Yapay zekâ (AI) şirketleri, makineleri büyük çaplı veri kümeleriyle eğiterek derin öğrenme modelleri oluşturmaktadır. Veriler üzerinde birlikte çalışabilirlik, makine öğrenimi mühendislerinin benzer veri kaynaklarına sahip çeşitli modelleri eğitmesine imkân vererek eğitim süresini ve maliyetlerini azaltır. Aynı veri yapıları ve bağlamlarla çalışmak üzere tasarlandıklarından birlikte çalışabilir yapay zekâ modellerini mevcut kurumsal uygulamalarla entegre etmek de daha kolaydır.
Birlikte çalışabilirliğin seviyeleri nelerdir?
Kuruluşlar dört seviyede birlikte çalışabilirliği olan sistemleri uygulamaya koyabilirler.
Foundational
Temel birlikte çalışabilirlik, bir ağ üzerinden veri paylaşan ancak yorumlama yapmayan bilgisayar sistemlerini tanımlar. Bu şekilde, farklı sistemler arasında temel düzeyde birlikte çalışabilir bilgi alışverişi sağlanmış olur. Genellikle, sistemler arasındaki anlayış boşluğunu kapatmak için manuel veri girişi gibi insan müdahalesi gerekir.
Yapısal
Sentaktik birlikte çalışabilirlik olarak da bilinen yapısal birlikte çalışabilirlik, farklı sistemler tarafından yorumlanabilen standart bir veri formatı veya yapısı sağlar. Sistemlerin sonraki işlemler için haricî kaynaklardan veri almasına ve yorumlamasına olanak tanır.
Örneğin HL7, sağlık kurumlarının sağlık verilerini farklı departmanlar arasında güvenli ve doğru bir şekilde paylaşmasını sağlar.
Semantik
Semantik birlikte çalışabilirlik, farklı sistemlerin minimum yorumlama ile birlikte çalışmasını sağlar. Sistemler arasında aktarılan dosyalara ham verilerin yanında amaca yönelik bilgileri de ekler.
Semantik birlikte çalışabilirlik nettir ve hatalara veya yanlış yorumlamalara yer bırakmaz. Semantik olarak birlikte çalışabilir sistemler, temel verilerin ne aktardığıyla ilgili aynı kavramsal anlayışa sahiptir.
Organizasyonel
Organizasyonel birlikte çalışabilirlik, birden fazla sistemin teknik bağlamlarının ötesinde yorumlanabilir veri alışverişinde bulunmasını sağlar. Bilgi sistemlerini, kuruluşa özgü hedefler, iş akışları ve beklentiler dâhil olmak üzere birçok açıdan uyumlu hâle getirir. Organizasyonel birlikte çalışabilirlik, idari ve coğrafi sınırlar arasında güçlü veri yönetişimi, iş birliği ve bilgi paylaşımı sağlar.
Sağlık hizmetlerinde birlikte çalışabilirlik nasıl işler?
Sağlık hizmetlerinde birlikte çalışabilirlik, veri silolarını azaltarak sağlık kurumlarında bilgi kullanılabilirliğini ve hasta mahremiyetini dengeleme amacı taşır.
Sağlık hizmeti sağlayıcıları, farklı ekiplere hasta verilerine ve diğer elektronik sağlık bilgilerine kontrollü erişim sağlayan sağlık bilgi sistemleri uygulamaktadır. Örneğin acil serviste bir hastayı tedavi eden bir doktor, bir diyabet hastasının son kan şekeri testlerini bağlı bir klinikten hızlı bir şekilde alabilir. Ayrıca anlaşmalı bir kardiyoloji uzmanıyla olan muayenede çekilen bir kardiyograma da ulaşabilir.
Aynı zamanda sağlık hizmeti sağlayıcıları, hastaların menfaatlerini korumak için uygulanan gizlilik ve güvenlik düzenlemelerine uymalıdır. Bu husus, kuruluşlar tıbbi araştırmaların ilerlemesi için haricî üçüncü taraflarla veri paylaştığında çok önemli hâle gelir. Teşhis bilgileri, genomik veriler, tedavi rejimleri ve hasta sonuçları gibi tanımlanmamış hasta verilerinin alışverişi buna bir örnektir.
Sağlık hizmetlerinde birlikte çalışabilirlik, çeşitli sektör standartlarının ve uygulamalarının hayata geçirilmesi yoluyla işlemektedir. Bu standartlar ve uygulamalar, farklı sistemler arasında güvenli tıbbi veri alışverişini sağlar. Aşağıda bazı örnekleri görebilirsiniz.
İfade standartları
İfade veya terim standartları, tıbbi yazılım sistemleri arasında sağlık verileri üzerinde birlikte çalışabilirliği destekleyen terimler, kod setleri veya tanımlayıcı ifadelerle ilgili belirli düzenlemeleri temsil eder. Örneğin ICD-10; semptomları, hastalıkları ve komplikasyonları tanımlayan terimleri içermektedir.
İçerik standartları
İçerik standartları, tıbbi sistemlerin sağlık verilerini karşılıklı olarak kabul edilebilir bir formatta ifade etmesi için bir veri içeriği çerçevesi sağlar. Örneğin HL7, elektronik sağlık bilgilerinin veri yapısını ve semantiğini tanımlayan bir mesajlaşma standardıdır. Böylece tüm sağlık yazılım sistemleri, verileri doğru bir şekilde yorumlayabilmektedir.
İletim standartları
İletim standartları, sağlık bilgi teknolojisi çözümlerinin verileri güvenilir bir şekilde gönderip almasını sağlamak için belirlenmiştir. Örneğin Tıpta Dijital Görüntüleme ve İletişim (DICOM), farklı görüntüleme cihazlarından alınan görüntüleme verilerin bir sağlık kuruluşundaki diğer sistemlere iletilmesini sağlar.
Gizlilik ve güvenlik standartları
Gizlilik standartları sayesinde hastalar, sağlık kuruluşlarının, kişisel sağlık bilgilerini ve tıbbi kayıtlarını toplama, saklama ve kullanma şekli üzerinde yetki sahibi olurlar. Örneğin Sağlık Sigortası Taşınabilirlik ve Sorumluluk Yasası (HIPAA), ABD sağlık hizmeti sağlayıcılarının hassas veriler için koruma önlemleri ile ilgili uygulamaları düzenleme altına alan bir standarttır. Bu da hasta güvenliği sağlamaya yardımcı olur.
Tanımlayıcı standartlar
Tanımlayıcı standartlar, ağa bağlı bilgisayarlı sistemlerin bir hastayı, sağlık çalışanını veya sağlık hizmeti sağlayıcısını tanımlamasını sağlayan benzersiz kodlardır. Örneğin hastaneler, farklı tıbbi bölümler tarafından verilen hasta bakımını belgelemek için kurumsal bir ana hasta dizini (EMPI) kullanır.
Birlikte çalışabilirlik nasıl işler?
Her bilgi sisteminin donanımı, yazılımı, işlevsel ve operasyonel özellikleri benzersizdir. Birlikte çalışabilirliği sağlamak için, farklı sistemlerin veri paylaşırken belirli bir derecede uyum sağlaması gerekir.
Mühendisler, birlikte çalışabilir sistemler geliştirirken sistemlerin bağlı olduğu ortam üzerinden elektronik olarak veri alışverişi yapılabilmesini sağlarlar. Bu; protokol, veri biçimi ve ağ teknolojileri dâhil donanım iletişiminin standart hâle getirilmesi içerebilir. Sektörel standartların uygulanması, sistemlerin benzer bir bağlamda nasıl iletişim kurduğunu belirlemeye yardımcı olur.
Temel birlikte çalışabilirlik sağlandıktan sonra sistem mühendisleri, daha yüksek düzeyde birlikte çalışabilir veri alışverişi üzerinde çalışırlar. Bunun için, tüm bağlı sistemlerin başvurduğu tanımlardan oluşan ortak bir bilgi tabanı belirleyebilirler.
Bilgi tabanı, sistemlerin ekstra veri işleme olmaksızın haricî kaynaklardan gelen bilgileri yorumlama biçimini kolaylaştıran bilinen bir olgudur. Örneğin, üretim sektöründe semantik birlikte çalışabilirlik, üretim alanlarından toplanan verilerin envanter yönetimi ve tedarik zinciri sistemleri ile sorunsuzca paylaşılmasını sağlar.
Birlikte çalışabilirliğin zorlukları nelerdir?
Birlikte çalışabilirlik, çeşitli sektörlerdeki operasyonel ve bilgi sistemlerinin potansiyelini ortaya çıkaran kesintisiz bilgi akışını sağlamak için kritik öneme sahiptir. Kuruluşlar, çeşitli nedenlerle bu ilkeyi benimseme konusunda yardıma ihtiyaç duyar.
Verileri geniş ölçekte yönetme
Birlikte çalışabilir sistemlerin uygulanması, birden fazla kaynaktan gelen verileri birleştirmek için koordineli bir çalışma gerektirir. Eski sistemler, bilgileri uyumsuz biçimlere sahip silo veri tabanlarında depolar. Büyük miktarlardaki farklı veri kaynaklarını ayıklamak, temizlemek, dönüştürmek ve ortak depolama alanına yüklemek uzmanlık, zaman ve bilgi işlem kaynağı gerektirir.
Ayrıca kuruluşlar, birlikte çalışabilirliği desteklemek için veri yönetimi stratejilerini dönüştürürken operasyonel iş akışlarını da aksatmamalıdır.
Gizlilik sorunlarının ele alınması
Kuruluşlar, birlikte çalışabilirliği hayata geçirdiklerinde kullanıcı bilgilerini korumak için güvenlik önlemleri almalıdır. Bu tür faaliyetler, karmaşık veri hatları üzerinden veri alışverişi yapan birden fazla sistemle daha da karmaşık hâle gelmektedir. Bu nedenle kuruluşlar, sistemlerini uygun güvenlik teknolojileri ve politikalarıyla güçlendirmektedir.
Birlikte çalışabilirlik standartlarının uygulanması
Geleneksel olarak kuruluşlar, kendi özelleştirilmiş protokolleri ve veri depolama yapılarıyla çalışan sistemleri kullanır. Sistemlerin yüksek düzeyde birlikte çalışabilirlikle iletişim kurmasını sağlamak için ortak bir sektör standardı gereklidir. Birlikte çalışabilir standartlar getirilse bile kuruluşlar, iki veya daha fazla sistem arasında veri alışverişi sağlamak için makinelerini, yazılımlarını ve veri altyapılarını modernize etmelidir.
AWS birlikte çalışabilirlik ihtiyaçlarınızı nasıl destekler?
Amazon Web Services (AWS), birlikte çalışabilirlik ihtiyaçlarınıza yönelik AWS AppFabric hizmetini sunar.
AWS AppFabric, kuruluşların birden fazla hizmet olarak yazılım (SaaS) uygulamasını sorunsuz şekilde birbirine bağlamak ve operasyonel maliyetleri azaltmak için kullanabileceği birlikte çalışabilir bir bulut hizmetidir. AWS AppFabric, BT ekiplerinin ortak politikalar ve uyarılarla uygulamaları güvence altına almasına yardımcı olmak için standart bir şablon kullanır.
Bu hizmetin diğer avantajları şunlardır:
- AWS AppFabric, çalışanların görevleri otomatikleştirmesini ve anında yanıt aramasını sağlayan bir üretici yapay zekâ asistanı ile üretkenliği artırır.
- AWS AppFabric'i Asana, Slack, Jira ve Dropbox gibi çok çeşitli SaaS uygulamalarına bağlayabilirsiniz. Daha fazla bilgi için AWS AppFabric Desteklenen Uygulamalar sayfasına gidin.
- AWS AppFabric, bağlı uygulamalardan gelen normalleştirilmiş güvenlik günlüklerini otomatik olarak Amazon Basit Depolama Hizmeti'ne (Amazon S3) veya Amazon Kinesis Data Firehose aracılığıyla güvenlik aracınıza aktarır.
Hemen bir hesap oluşturarak AWS'de birlikte çalışabilirliği kullanmaya başlayın.
AWS'de Sonraki Adımlar
