CLI nedir?
Komut satırı arabirimi (CLI), klavyeniz aracılığıyla işletim sisteminizle etkileşim kurmak için kullandığınız bir yazılım mekanizmasıdır. Diğer bir mekanizma, günümüzde tüm uygulamalarda ve yazılım sistemlerinde popüler olan grafik kullanıcı arabirimidir (GUI). GUI'yı kullanarak simge ve resimlerde görsel olarak gezinebilir ve işlem yapmak için bunlara tıklayabilirsiniz. Ancak GUI, özellikle ortam sanal veya uzaksa sistem yönetimi görevleri için kullanışlı değildir. Komut satırı arabirimiyle istediğiniz sunucu veya bilgisayar sisteminde program yapılandırmak, programlarda gezinmek veya program çalıştırmak için metin komutları girebilirsiniz. Linux, macOS ve Windows dâhil olmak üzere tüm işletim sistemleri, daha hızlı sistem etkileşimi için CLI sağlamaktadır.
CLI'nın avantajları nelerdir?
Komut satırı arabirimi (CLI) çeşitli avantajlar sunar.
Verimlilik
Tek tek dosyaları bulup onlara tıklamak için zaman harcamak yerine, tek bir metin komutuyla birkaç dosya üzerinde işlem yapmak için CLI'yı kullanabilirsiniz. Komutlara aşinaysanız sisteminizde hızla gezinebilir ve etkileşimde bulunabilirsiniz. Monoton veya tekrarlayan görevleri otomatik hâle getirmek için CLI'da birkaç komut gerçekleştiren komut dosyaları da oluşturabilirsiniz.
Uzaktan erişim
CLI uygulamaları, genellikle grafik uygulamalara kıyasla daha az ağ kaynağı tüketir. Bu, CLI uygulamalarını sınırlı donanım özelliklerine sahip sistemler veya uzak sunucu ortamları için uygun hâle getirir.
Düşük bant genişliğine sahip bağlantılarda bile güvenli bir kabuk üzerinden komutlar göndererek sunucuları uzaktan yönetebilirsiniz. Özellikle grafik arabiriminin bulunmadığı gözetimsiz ortamlarda sunucuları ve bulut sunucularını yönetmek için tercih edilen bir yöntemdir.
Sorun Giderme
Geliştiriciler ve sistem yöneticileri için komut satırı arabirimlerini kullanmak, temel sistemi daha iyi anlamayı sağlayan değerli bir yetenektir. Sizi çeşitli araçlar ve yardımcı programlarla daha yetkin hâle getirebilir ve hata yönetimini geliştirebilir.
Örneğin, sistem günlüklerini görmek ve kapsamlı hata mesajları ile hata ayıklama bilgilerini hızlı bir şekilde bulmak için bir CLI kullanabilirsiniz. Metin tabanlı komutlar da kolayca belgelenebilir. Bu, görevlerin yeniden üretilebilmesini sağlar ve ilerideki sorun giderme adımlarını kolaylaştırır.
CLI'nın kullanım örnekleri nelerdir?
Çok yönlülüğü nedeniyle birçok durumda bir komut satırı arabirimi (CLI) kullanabilirsiniz. Örneğin, daha fazla kontrol isteyen bir sistem yöneticisi, yazılım mühendisi, veri bilimcisi veya teknik kullanıcıysanız CLI'dan yararlanabilirsiniz. Aşağıda bazı örnekleri görebilirsiniz.
Sistem yönetimi
Sistem yöneticileri; sistemle ilgili sorunları gidermek, işletim sistemi yapılandırmalarını denetlemek ve uzak makinelerdeki yapılandırmaları değiştirmek veya güncellemek için CLI'ları kullanır. Komutları çalıştırabilir ve sistemleri geniş ölçekte kontrol edebilirler.
Yazılım geliştirme
Yazılım geliştiriciler, zamandan tasarruf etmek ve iş akışlarını kolaylaştırmak için düzenli olarak CLI araçlarını kullanır. Örneğin, çalışırken üçüncü taraf kitaplıklarına sık sık erişirler. Bir CLI kullanarak bu kitaplıklara referanslar eklediklerinde, bunu GUI kullanarak kitaplığı aramak için talimatlar bırakmak yerine eklenen tek bir komutla yapabilirler. Bu yaklaşım, hem geliştiriciye hem de sistemle etkileşime girecek kullanıcılara zaman kazandırır.
Bulut bilgi işlem
Bulut ortamlarında sanal makineleri, container'ları, bulut hizmetlerini ve sunucu yapılandırmalarını yönetmek için bir CLI gereklidir. Geliştiriciler ve yöneticiler, bulut sağlayıcılarının API'leriyle etkileşim kurmak, kaynak sağlamayı otomatikleştirmek ve uygulamaları dağıtmak için CLI'ları kullanır.
Ağ yönetimi
Ağ yöneticileri; yönlendiricileri, anahtarları, güvenlik duvarlarını ve diğer ağ cihazlarını yapılandırmak için CLI'ları kullanır. Ağ trafiğini izlemek, bağlantı sorunlarını gidermek ve güvenlik politikalarını uygulamak istediğinizde CLI araçlarından yararlanabilirsiniz. Sızma testi uzmanları ayrıca güvenlik açığı taraması, ağ keşfi ve olay analizi için komut satırı araçlarını kullanır.
CLI nasıl çalışır?
Komut satırı arabirimi (CLI), bir bilgisayarın işletim sistemiyle etkileşime giren komutları girebileceğiniz metin tabanlı bir arabirimdir. CLI, işletim sistemi ile kullanıcı arasındaki varsayılan kabuk yardımıyla çalışır.
CLI kabuğu
Kabuk, kullanıcı ile işletim sistemi arasında aracı olan bir programı ifade eder. Örnekler arasında Bash, cmd.exe, PowerShell ve başka işlevler sunan diğer kabuklar bulunur.
Kabuk; komut ayrıştırma, ortam yönetimi ve süreç yürütme gibi çeşitli görevleri yerine getirmekten sorumludur. Kabuklar ayrıca, aşağıdaki gibi özellikleri de destekler:
- Ok tuşlarını veya diğer kısayolları kullanarak önceden girilen komutlara erişebileceğiniz komut geçmişi
- Girdi ve çıktı yönlendirme
- İşlem hattı oluşturma (bir komutun çıktısını diğerinin girdisi olarak bağlama durumu) ve ortam değişkeni yönetimi
Ek olarak, kabuk ortamınızı özelleştirebilirsiniz. Bunu yapmak için ortam değişkenlerini ayarlayabilir, takma adlar (daha uzun komutlar için kısayollar) tanımlayabilir ve otomasyon veya tekrarlanan görevler için kabuk komut dosyaları oluşturabilirsiniz.
Komutlar nasıl çalışır?
CLI'ya bir komut girdiğinizde aşağıdaki adımlar gerçekleştirilir:
- Kabuk komut satırı yorumlayıcısı, yapısını anlamak ve komut adını, seçenekleri ve bağımsız değişkenleri ayırmak için girilen komutu ayrıştırır.
- Kabuk, kullanılabilir komutlar listesinde komut adını arar. Komut adı, kullanıcının işletim sisteminin gerçekleştirmesini istediği eylemi temsil eder.
- Komutla ilişkili ilgili dosyayı bulmak için sistemin PATH değişkenini (sistem dosyalarının bulunduğu dizinlerin bir listesi) arar.
- CLI kabuğu, belirtilen seçenekleri ve bağımsız değişkenleri girdi olarak ileten uygun dosyayı çağırır.
- İşletim sistemi gerekli eylemleri gerçekleştirir.
- Bilgilendirme mesajları, hata mesajları, istenen veriler veya işlemin sonucu gibi çıktılar üretebilir.
- CLI kabuğu çıktıyı görüntüler, böylece komutun sonucunu görebilirsiniz.
CLI kabuğu, bir döngü içinde çalışır ve sizin başka bir komut girmenizi bekler. Komut girişi, ayrıştırma, yürütme ve çıktı görüntüleme işlemi, siz CLI kabuğuyla etkileşime girdikçe tekrarlanır. Bu, komut tabanlı etkileşimler için sürekli bir arayüz sağlar.
Sisteminizdeki komut satırı arabirimini nasıl açarsınız?
Her büyük işletim sisteminin komut satırı arabirimine (CLI) erişim için kullandığı yollar biraz farklıdır.
Windows
Windows 8 veya sonraki sürümlerde CLI'yı şu şekilde açabilirsiniz:
- Windows ve "S" düğmelerine sırayla basın
- Arama alanına "cmd" yazın
- "Komut İstemi"ne sağ tıklayın ve "Yönetici Olarak Çalıştır"ı seçin
- Artık bir komut istemi girebilirsiniz
Mac
Mac'te CLI'yı şu şekilde açabilirsiniz:
- Genellikle araç çubuğunuzda bulunan Finder uygulamasını bulun
- /Uygulamalar/Yardımcı Programlar'a gelin
- "Terminal"i seçin
- Artık bir komut istemi girebilirsiniz
Linux
Linux'ta CLI'ya erişmenin basit bir yolu vardır: CTRL+ALT+T kısayolunu kullanın.
Alternatif olarak ALT+F2 tuşlarını kullanabilir ve ardından "gnome-terminal" yazabilirsiniz.
Yaygın kullanılan komut satırı arabirimi komutları nelerdir?
Komut satırı arabirimi (CLI), farklı görev türleri için birçok farklı komuta sahiptir. Komutlar, farklı işletim sistemlerinde ufak farklılıklar gösterebilir. Aşağıda birkaç farklı komut örneği görebilirsiniz.
Dosya sistemi komutları
| CLI komutu |
Windows |
Linux |
| Dizini değiştir |
cd |
cd |
| Son dosyalar |
dir |
ls |
| Dizin oluştur |
mkdir |
mkdir |
| Dizini kaldır |
rmdir |
rmdir |
| Dosyaları kopyala |
copy |
cp |
| Dosyaları taşı |
taşı |
mv |
| Dosyaları yeniden adlandır |
ren |
mv |
| Dosyaları görüntüle |
type |
cat |
| Dosyaları sil |
del |
rm |
| İzinleri değiştir |
cacls/chmod |
chmod |
Ağ komutları
| CLI komutu |
Windows |
Linux |
| Ping |
ping |
ping |
| Traceroute |
tracert |
traceroute |
| Ağ yapılandırması |
ipconfig |
ifconfig |
| Yönlendirme tablosu |
route |
route |
| DNS araması |
nslookup |
nslookup |
| Ağ tanılama |
netsh |
netstat |
Bilgi komutları
| CLI komutu |
Windows |
Linux |
| Süreçleri listele |
tasklist |
ps |
| Süreci sonlandır |
taskkill |
kill |
| Sistem bilgisi |
systeminfo |
uname -a |
| Disk kullanımı |
wmic/fsutil |
df |
| Sistem izleme |
perfmon |
top/htop |
AWS Komut Satırı Arabirimi nedir?
AWS Komut Satırı Arabirimi (AWS CLI), Amazon Web Services (AWS) tarafından sunulan açık kaynaklı bir araçtır. Komut satırı kabuğunuzdaki komutlarla AWS hizmetleri ile iletişim kurmak için AWS Komut Satırı Arabirimi'ni kullanabilirsiniz.
AWS CLI'yı minimum yapılandırmayla tarayıcı tabanlı AWS Yönetim Konsolu tarafından sağlanana eş değer işlevsellik uygulayan komutlar için kullanabilirsiniz. Terminal programınızdaki komut isteminden yapabilecekleriniz şunlardır:
- Linux veya macOS'ta komutları çalıştırmak için Bash, zsh ve tcsh gibi yaygın Linus kabuk programlarını kullanın.
- Windows komut isteminde veya PowerShell'de Windows ile ilgili komutları çalıştırın.
- Amazon Esnek İşlem Bulutu (Amazon EC2) bulut sunucularında komutları PuTTY, SSH gibi uzak bir terminal programı veya AWS Sistem Yöneticisi ile uzaktan çalıştırın.
Tarayıcı tabanlı bir kabuk olan AWS CloudShell sayesinde AWS CLI ile komut dosyalarını hızla çalıştırabilir, AWS CLI'yı kullanarak hizmet API'leriyle denemeler yapabilir ve üretkenliğinizi artırmak için diğer araçları kullanabilirsiniz. CloudShell simgesi, CloudShell'in kullanılabildiği AWS Bölgelerinde görünür.
Hemen bir hesap oluşturarak AWS CLI'yı kullanmaya başlayın.
En iyi CLI uygulamaları nelerdir?
Komut satırı arabirimi (CLI) kullanışlı olsa ve uzaktan erişim sağlayabilse de, net olmanız ve doğru komutları bilmeniz gerekir. Girdiğiniz komutları anlamak, istediğiniz sonucu almanızı sağlayacaktır. Bir komuta aşina değilseniz CLI'ya girmeden önce ne işe yaradığını araştırmalısınız. Benzer şekilde, komutu herhangi bir değişiklik veya yazım hatası olmadan girdiğinizden emin olun.
Bir diğer önemli uygulama da, ayrıcalıklı olmayan kullanıcılar için CLI'yı kısıtlamaktır. Yönetici haklarının yalnızca güvenilir taraflara verilmesi, sistemle gereksiz etkileşimleri sınırlar. Son derece önemli kaynaklara yetkisiz erişimi engelleyebilirsiniz.
Göz önünde bulundurmanız gereken ek bir güvenlik uygulaması da, sisteminizi güncel tutmaktır. Güncellemeler hata düzeltmelerini, performans iyileştirmelerini ve daha da önemlisi güvenlik yamalarını yayınlar. CLI'nızı güncel tutmak, sisteminizin mümkün olduğunca güvenli olmasını sağlar. Son olarak, değişiklikleri tespit etmek, şüpheli davranışları belirlemek ve bir şeyler ters giderse sorunu gidermek için tüm CLI etkinliklerini günlüğe kaydetmek akıllıca olacaktır.
